Hội hoạ, như một ngôn ngữ cổ xưa vượt thoát giới hạn của chữ viết, từ những nét khắc trên vách đá hang động đã tiến hoá thành mỹ thuật – biểu trưng cho linh hồn và tầm văn hoá của nhân loại. 

Trong dòng chảy lịch sử Việt Nam, thời đại Hồ Chí Minh nổi lên như một cột mốc rực rỡ, nơi hội hoạ không chỉ là nghệ thuật mà còn là ngọn lửa khai sáng, lan toả ánh sáng văn hoá Tình thương. Đây là nền hội hoạ thấm đẫm năng lượng của thấu hiểu, chia sẻ và kiến tạo, rung động ở tần số cao, gần gũi với chân lý và sự giác ngộ. 

Hồ Chí Minh – Người tiên phong thắp sáng hội hoạ cách mạng

Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc, không chỉ là nhà cách mạng lỗi lạc, nhà thơ tài hoa, mà còn là một nghệ sĩ tiên phong với tầm nhìn sâu sắc về sức mạnh của văn hoá và hội hoạ. Từ những năm 20 của thế kỷ trước, khi còn là một thanh niên xứ Nghệ mang khát vọng cứu nước, Người đã để lại dấu ấn qua các nét vẽ minh hoạ và biếm hoạ trên những tờ báo như Le Paria (Người cùng khổ, 1922), Quốc tế nông dân (1924), và Thanh niên (1925). Những tác phẩm ấy không chỉ là hình ảnh mà là tiếng nói mạnh mẽ, soi rọi Tình thương vào hiện thực xã hội đầy bất công, thấu hiểu nỗi đau của người dân cùng khổ và kiến tạo những giải pháp cách mạng đầy sáng tạo. Chính Người đã đặt nền móng cho tranh cổ động Việt Nam – một loại hình nghệ thuật bùng nổ rực rỡ trong các cuộc kháng chiến vệ quốc và thời kỳ hoà bình, trở thành biểu tượng của ý chí kiên cường và lòng nhân ái.

Nét vẽ minh hoạ của chủ tịch Hồ Chí Minh đăng trên Báo Việt Nam Độc Lập, số 101, ra ngày 1/8/1941. Ảnh: Tư liệu.

Thiên tài hội hoạ thế kỷ 20 Pablo Picasso, khi chiêm ngưỡng những nét vẽ của Bác trên Le Paria, đã không giấu nổi sự ngưỡng mộ: “Chỉ mấy nét vẽ này ta đã thấy một tư tưởng, một tâm hồn đẹp tàng ẩn bên trong”. Lời nhận định ấy không chỉ khẳng định tài năng nghệ thuật của Hồ Chí Minh mà còn hé lộ mối duyên đặc biệt giữa Người và hội hoạ. Năm 1911, khi mới 21 tuổi đặt chân lên đất Pháp, Người đã gặp gỡ Picasso – lúc đó 30 tuổi, một hoạ sĩ lừng danh tại Paris. Qua những buổi sinh hoạt nghệ thuật cùng nhóm Clarté (Ánh sáng), Hồ Chí Minh đã kết nối với các văn nghệ sĩ lớn, mở rộng tầm nhìn và nuôi dưỡng tình yêu nghệ thuật. Đến năm 1946, với tư cách nguyên thủ quốc gia tham dự Hội nghị Fontainebleau, Người vẫn dành thời gian ghé thăm Picasso – người bạn cũ từng chứng kiến thời trai trẻ gian khó của mình. Hành động ấy không chỉ thể hiện sự trân trọng tình bạn mà còn là minh chứng cho lòng ngưỡng mộ dành cho nghệ thuật và những giá trị cao đẹp mà hội hoạ mang lại.

Nguyễn Ái Quốc và Pablo Picasso. (Nguồn: baotanglichsu.vn) 

Hội hoạ thời đại Hồ Chí Minh – Ánh sáng của Tình thương và giác ngộ

Nhiều hoạ sĩ thiên tài trên thế giới và Việt Nam đã vẽ về Bác Hồ, từ những năm Người còn là thanh niên đi tìm đường cứu nước cho đến khi trở thành vị cha già dân tộc. Dưới ánh sáng văn hoá, họ nhận ra trong Người một tâm hồn cao cả, một sức mạnh tiềm tàng được số phận chọn lựa để tạo nên những kỳ tích vĩ đại – điều mà cuộc đời Người đã chứng minh một cách sống động.

Các bức tranh về Bác không chỉ là hình ảnh mà là ý niệm, được vẽ bằng trái tim, bằng sự thu hút từ vầng hào quang của Người. Dưới bút pháp tài tình, họ đã khắc hoạ Bác đẹp như chính Tình thương mà Người lan toả. Với tư tưởng “Văn hoá soi đường cho quốc dân đi”, Hồ Chí Minh đã nhận thấy vai trò to lớn của hội hoạ trong việc truyền tải thông điệp, cảm xúc và vẻ đẹp, đồng thời giải phóng năng lượng, tư tưởng ở một tần số cao, chạm đến chân lý và sự giác ngộ.

Hình ảnh Người gắn với “Búp sen xanh” của nhà văn Sơn Tùng, với vị cha già dân tộc trong truyện của Trần Dân Tiên, hay bức tranh của hoạ sĩ Nguyễn Sáng được đấu giá trong “Tuần lễ vàng” năm 1945 tại Nhà hát Lớn Hà Nội dưới sự chứng kiến của vua Bảo Đại, đều là minh chứng cho mối duyên sâu đậm giữa Người và hội hoạ. Chính tầm nhìn của một bậc giác ngộ đã truyền cảm hứng cho các thế hệ hoạ sĩ Việt Nam.

Di sản hội hoạ Việt Nam – Từ Đông Dương đến đương đại

Dưới ánh sáng văn hoá Tình thương của thời đại Hồ Chí Minh, hội hoạ Việt Nam đã kế thừa di sản từ Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, nơi sản sinh ra những tên tuổi lớn như Tô Ngọc Vân, Nguyễn Phan Chánh – những người sẵn sàng hy sinh tất cả để cống hiến tài năng cho cách mạng và giải phóng dân tộc.

Bên cạnh đó, các bậc thầy như Lê Phổ, Mai Trung Thứ, Nguyễn Gia Trí đã theo đuổi đến tận cùng vẻ đẹp của mỹ thuật, tạo nên những tác phẩm trở thành sản phẩm văn hoá có giá trị cao, được thế giới tôn vinh và săn đón. Từ hội hoạ Đông Dương, qua hội hoạ kháng chiến đến hội hoạ đương đại, Việt Nam đã ghi dấu những bước tiến dài. Các hoạ sĩ ngày nay không chỉ tạo ra những tác phẩm có giá trị mỹ thuật và lịch sử lớn mà còn mang tinh thần khai sáng của thời đại Hồ Chí Minh. Nguyên lý Tình thương – “thấu hiểu, chia sẻ và kiến tạo giải pháp” – đã trở thành tiến trình sáng tạo, từ những kiệt tác quốc gia đến các bức tranh dân gian. Thậm chí, một thiền sư Việt Nam đã dùng hội hoạ để khám phá tâm thức, diễn đạt hành trình đạt đến trạng thái vô ngã, tạo nên những tác phẩm được công chúng yêu mến và giới đầu tư đánh giá cao như báu vật. Hội hoạ – Ngôn ngữ của tâm thức và giải pháp văn hoá Hội hoạ Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh là một di sản quý báu, không chỉ ở những bức tranh giá trị được đấu giá cao, mà còn ở tinh thần, năng lượng và giải pháp mà nó mang lại. Để nhận diện giá trị của di sản này, cần một tư tưởng sáng như đèn chiếu lên viên kim cương, giúp chúng ta thấu hiểu, chia sẻ và kiến tạo. “Bác để Tình thương cho chúng con” không chỉ là câu thơ của bậc thánh nhân mà còn là chìa khoá mở ra kỷ nguyên mới.

Một bức tranh được Hoạ sĩ Công Quốc Hà vẽ năm 2023.

Các hoạ sĩ đương đại như Công Quốc Hà đã ghi dấu văn hoá Việt tại châu Âu, khẳng định vai trò của hội hoạ trong việc nâng cao năng suất lao động xã hội và thúc đẩy sự tiến hoá tâm thức. Một nền công nghiệp hội hoạ rực rỡ chỉ có thể tồn tại khi được soi sáng bởi ánh sáng văn hoá Tình thương – thứ ánh sáng vượt trên cả mặt trời. Sự đóng góp lớn lao của hội hoạ không chỉ là khát vọng mà là hiện thực đẹp đẽ, nếu chúng ta có mục tiêu và giải pháp chiến lược để đưa nền kinh tế quốc dân vươn tới những thành tựu xứng tầm. Hội hoạ Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh, vì thế, mãi là ngọn lửa lung linh, soi đường cho dân tộc trên hành trình chạm đến ánh sáng của văn hoá, Tình thương và chân lý. 

Tác giả: Hà Huy Thanh/ Biên tập: Năng Lượng